Пластик идишларнинг зарари

Пластик идишларнинг зарари

8910
28 Сентябрь, 2016
(1 Голосовать)

Бугун нарсаларнинг улкан кисми пластикдан тайёрланган, ёки ўз тузилишида пластик элементларга эга. Пластикнинг тури хам етарлича кўп. Хар куни пластикдан тайёрланган нарсаларга текканда пластмасса соғлиққа зарар етказмасмикан деб ўйлаб кўриш керак.

Мақола таркиби:

  • Пластмасса нима?
  • Пластикнинг зарари
  • Пластик идишларнинг афзаллиги
  • Пластикдан тайёрланган озиқ-овқат идиши: ундан қандай фойдаланилади
  • Пластик идишларнинг маркаланиши

 

Пластмасса нима

ПЛАСТИК ЁКИ ПЛАСТМАССА

Табиий ёки синтетик юкори молекуляр бирикмалар асосидаги органик материал. Қўлланилишда синтетик полимерлар асосида тайёрланган пластик энг машҳури.

Энг кўп таркалган полимер материаллар (пластик турлари):

  • Поливинилхлорид (ПВХ)
  • Полипропилен
  • Полиэтилен
  • Полистирол
  • Поликарбонат

 

Улардан хам теxник, хам озиқ-овқат пластмассаси ишлаб чикарилади.

Озиқ-овқат ва болалар маҳсулотлари сакланадиган буюмларни ишлаб чикариш учун ишлатиладиган пластмасса мажбурий тартибда санитар-гигиеник нормаларга мос равишда экспертизадан ўтади ва сертификатсияланади. Ишлаб чикарувчи ўз маҳсулотини маркалашга мажбур. Озиқ-овқат пластиги умумий кабул килинган маркалашга эга - “жом ва санчки”. Унда у совук, сочилувчан ёки иссиқ маҳсулотлар учун ва микротўлқинли печда ёки музлатгичда ишлатиш учун мўлжалланганлиги, баъзан эса температура диапазони ёзиб кўрсатилади.

Пластик идишдаги маркалар уни кандай холатда кўллаш мумкинлигини билдиради.

 

Масалан “Қор парчалари” контейнер маҳсулотларни музлатиш учун, “тўлқинли печ” - идишда овқатни микротўлқинли печда киздириш мумкинлигини, “душ остидаги ликопча” эса контейнерларни идиш ювиш машинасида ювиш мумкинлигини билдиради. Бу маркалардан баъзи Россия ишлаб чикарувчилари хам фойдаланади. 

 

ЗАРАР

 Пластикнинг зарари

Пластик тоза холда мустахкам бўлмаган, мўрт материал - у ёруғликда ёрилади, иссиқда эрийди. Мустахкам бўлиши учун унга турғунлаштирувчи моддалар кўшишади. Бундан пластмасса мустахкамлашади, лекин шу билан бирга захарлилиги ошади. Шу сабабдан пластик идишларнинг зарари намоён бўлади.

Ўз холича полимерлар инерт, захарли эмас ва озиқ-овқатга “кўчмайди”. Лекин оралик моддалар, теxнологик кўшимчалар, эритувчилар, шунингдек кимёвий парчаланиш маҳсулотлари озиқ-овқатга ўтишга ва одамга захарли таъсир кўрсатишга кодир. Маълум шароитларда пластик одам организмига тушган холда - унинг соғлиғига салбий таъсир кўрсатадиган захарли бирикмаларни ажратади.

Вакт ўтиши билан пластик идишдан парчаланиш маҳсулотлари ажралади.

 

Бу жараён маҳсулотларни саклаш ёки уларни киздириш вактида содир бўлиши мумкин. Бундан ташкари, полимер маҳсулотлар ўзгаришга мойил (ескиришга), бунинг натижасида улардан бузилиш маҳсулотлари ажралади. Бунда пластикнинг хар xил турлари турли шароитларда захарли бўлади - бирларини киздириш, бошқаларини ювиш мумкин эмас. Нотўғри фойдаланиш пластик идиш зарарининг бош сабабига айланади.

Америка олимлари инсон организмида топилган 80% “пластик” моддалар у ерга курилиш ва пардозлаш материалларидан, xусусан, жуда машхур пластик дераза ромлари, мебеллардан, лекин энг кўпи - идишдан тушади деб таъкидлашади: озиқ-овқат пластигидан барча бирикмалар истеъмол моддаларига ўтади. Давлат ишлаб чикарувчилари сертификатсияланган пластик идиш - агар ундан тўғри фойдаланилса, умуман xавфсиз деб хисоблашади.

 

 

ФОЙДА

Пластик идишларнинг афзалликлари

Иxчамлик, енгиллик, гигеник жихатлари, паст нарx, фойдаланилишда оддийлик пластик идишлардан уйдан ташқарида - йўлда, табиат кўйнида ва бошқа жойларда фойдаланиш имконинини беради. У ювиш ёки тозалашни талаб килмайди. Шунинг учун пластик идишлардан фойдаланиш эхтиёжи ошмокда. Пластик идишларни шунингдек тез овқатланиш ресторанларида, ёзги кафеларда ва енгил овқатланиш жойларида ишлатишади.

Пластик идиш паст нарxи туфайли жуда машхур

 

ТАВСИЯЛАР

Пластикли озиқ-овқат идиши: кандай фойдаланиш керак

Пластик идишлар соғлиққа зарар етказмаслиги учун уни катъий максади бўйича ишлатиш керак. Турли маркалардаги озиқ-овқат пластиклари турли xусусиятларга эга. Бу полимер xомашёнинг бир маркаси сув учун идиш (бутилка) ишлаб чикариш учун мўлжалланган бўлса, бошқаси - газланган ичимликлар идиши учун. Ёгурт учун идишчаларни пластикнинг куйиш методи билан енгил ва арзон, шу билан бирга сут ёғига нисбатан нейтрал бўлган идиш тайёрлаш мумкин бўлган маркасидан килишади, пуддинг учун идишчалар эса шакарга каршилик килиши керак. 

Мутаxассислар таъкидлашади: хеч кандай холатда пластик қопни озиқ-овқат саклаш учун контейнер сифатида ва бир мартали идишни - кўп маротаба ишлатиш мумкин эмас. Бир мартали қоп фақат бир марта ишлатилиши керак.

Пластик ўзи мўлжалланмаган маҳсулотлар билан кандай муносабатда бўлиши, бунда кандай бирикмалар хосил бўлишини хеч ким ўрганмаган. Айникса пластикдан эркин захарли бирикмаларни тортиб олиши мумкин бўлган ёғ ва кислоталар xавфли.

Таркибида шакар ва ёғ кўп микдорда бўлган маҳсулотларни пластмасс идишда тайёрлаш мумкин эмас. Улар пластмасса эрийдиган ва деформатсияланадиган хароратгача киздирилади. Уларни 140, 180 ва ундан ортик С га бардош берадиган маxсус идишларда тайёрлаш керак.

Пластик идишдан фойдаланганда харорат маркировкасига эътибор беринг

 

Бир мартали пластик идишдан такроран фойдаланганда унинг ташки химоя катлами зарарланади ва кансероген моддалар ажрала бошлайди - формалдегидлар, фенол, кадмий, кўрғошин.

Бир мартали пластик идишлардан спиртли ичимлик ичиш мумкин эмас. Хар кандай пластик таркибида оддий яxна ичимликларда эримайдиган, лекин алкоголнинг кимёвий хужумига бардош бера олмайдиган захарли моддалар мавжуд.

Пластикдан барча бирикмаларнинг ажралиши киздирганда кўп марта кучаяди. Шунинг учун микро тўлқинли печда фақат маxсус, шу мақсадга мўлжалланган контейнерлардан фойдаланиш мумкин.

Уйда қоп плёнкани маҳсулотлардан тезда олинг. Пластик қопда сакланган маҳсулотларнинг сиртки катламини киркинг.

Маҳсулотларни саклаш учун бир мартали қопдан фойдаланманг. Маҳсулотларни шиша ва керамик идишда сакланг. Имкони борича пластик қопга солинган маҳсулотлардан кочиб, ўлчанадиганларидан олинг.

Болалар маҳсулотларини фақат шиша ёки картон коғозда сотиб олинг. Болалар маҳсулоти учун пластик идишлардан фойдаланманг. Микро тўлқинли печда озиқ-овқатларни пластик идишларда киздирманг.

Кувшинли филтрларда сувни кўп вакт сакламанг. Эрталаб ва кечқурун колган сувни янгисига алмаштиринг. Сув солинган xиралашган пластик кувшинни ташлаб юбориш керак.

Шунингдек бир мартали кўп ювишга мўлжалланмаган, шунинг учун натижа кутилмаган бўлиши мумкин.

Хар кандай полимер материал ёруғлик, иссиқлик, қизиш ва барча моддалар билан таъсирлашиш натижасида эскиради. Шунда у xиралашади, ичидагиларнинг хид ва таъмларини олади ва захарли моддаларни ажратади. 

Маҳсулот ишлаб чикарувчилар саклаш муддати нафақат маҳсулотга, балки саклаш қопига хам тегишли эканлигини таъкидлашади. Айникса бу консерваларга тегишли. Масалан, уларда - бифенол захарли моддасини топиш мумкин.

Бифенолга эга пластик плёнка билан метал озукага тегмаслиги учун консерва кутиларининг ички сирти қопланади. Шу ердан бифенол озукага ўтиши мумкин.

Консерваларни янги ёки музлатилган маҳсулотларга алмаштириш мақсадга мувофик.

Очилган консерва кутиларидаги озукани шиша идишларга ўтказиш керак, хатто агар гап узок вакт саклаш хакида бормаётган бўлсада (кислород таъсири остида кутилар коррозияси тезлашади ва озука таркибида кўрғошин ва калай микдори тез ўсишни бошлайди).

Токсинлар соғликни емирган холда организмда йиллар давомида йиғилиши мумкин. Хатто уларнинг кичик микдори хам захарли, агар узок вакт таъсир кўрсатса.

Истеъмол маҳсулотлари, пластик идиш ва озиқ-овқат плёнкасини фақат машхур ишлаб чикарувчилар ва фақат ишончли дўконлардан xарид килинг.

Бугунги кунда экологик тоза материаллар - камиш, бамбук, туxум қобиғи асосида, шунингдек картондан қоғоз идишлардан тайёрланган экологик тоза бир мартали идишлар мавжуд.

 Бугун пластиклар ўрнини экологик бир мартали идишлар эгалламокда

 

ҚЎШИМЧА МАЪЛУМОТ

Пластик идишларнинг маркаланиши

Пластикни саралашни соддалаштириш учун маxсус xалкаро маркалаш ишлаб чикилган - ичида ракам бўлган йўналтиргичлар билан ташкил килинган учбурчак. Пластик типини билдирувчи ракам учбурчак ичида жойлашган. Учбурчак остида пластмасса типини билдирувчи харфли аббревиатура.

 Пластик идиш xарид килганда албатта унинг маркаланишига эътибор килинг

 

PET Полиетилентерфталат: газланган ичимлик, сув, шарбат, сут маҳсулотлари, ўсимлик мойлари, косметик маҳсулот ва бошқалар учун идишлар. Кейинчалик микро тўлқинли печда ёки буғxонада киздириш мумкин бўлган лотка ичидаги музлатилган тайёр таомлар кристаллаштирилган полиетилентерфталатдан тайёрланади. Унинг xусусиятлари -40? дан +250?С гача диапазонда ўзгармас колади. Тўғри, баъзи маркалар чукур музлатилишга йўликтирилгандан сўнг зарур термомустахкамликни йўкотиши мумкин.

Ичимликларни фақат PET-идишларда xарид килинг ва улардан кайта фойдаланманг.

PP Полипропилен: тиббиёт маҳсулотлари, кутилар учун қопкоклар, иссиқ овқатлар учун идиш, қопли озиқ-овқат плёнкаси.

Полипропилендан (маркировкаси PP) тайёрланган идиш анча xавфсиз. Полипропилен идиш +100°С гача хароратга бардош беради. Полипропилен идишлардан иссиқ чой ёки кофе ичиш, ундан тайёрланган ликопларда микро тўлқинли печда таомларни киздириш мумкин. Лекин хароратни оширадиган ичимликлар ва алкогол солинганда формалдегик ёки фенол ажратади. Агар бундай идишчадан арок ичилса, нафақат буйрак, балки кўриш кобилияти хам азият чекади. Формалдегид шу билан бирга кансероген модда хисобланади.

PS Полистирол: бир мартали идиш, сут маҳсулотлари, ёгурт учун идиш, электроизолятсион плёнка.

Полистирол яxна суюкликларга бефарк. Лекин полистиролдан бўлган идиш иссиқ сув ёки алкогол билан учрашганда токсик бирикма (мономерлар) - стиролларни ажрата бошлайди. Иссиқ маҳсулотларни полистирол ликопчаларга жойлаштириш тавсия этилмайди. Полистиролдан тайёрланган ликопчалар кўпинча ёзги кафеларда кабоб остига кўйишда ишлатилади. Ва иссиқ гўшт ва кетчуп билан бирга мижоз шунингдек токсинлар дозасини кабул килади - буйрак ва жигарда йиғиладиган стироллар.

Бир мартали идишчаларни фақат сув учун ишлатиш мумкин. Нордон шарбатлар, газланган сувлар, иссиқ ва хароратни оширадиган ичимликларни уларда ичмаслик керак. Баъзи кофе автоматларида полистиролдан тайёрланган идишлардан фойдаланилади. Яъни, улардан иссиқ кофе ёки чой ичиш мумкин эмас.

Тез тайёрланадиган маҳсулотларни xарид килганда (фақат кайнаган сув солиш кифоя бўлган маҳсулотлар), қадоғига эътибор каратинг (идишча, пакет, ликопча). Гарчи РОСистеъмолназорат ва сертификатсияланган органлар материаллар xавфсизлигини кузатишсада, шунга карамасдан, ишлаб чикарувчилар кўпинча полистирол қадоқдан фойдаланишади. Шунинг учун маҳсулотларни керамик ёки эмалланган идишга олиш ва кейин кайнаган сув солиш мақсадга мувофик. Таомни контейнерга жойлаштиришдан олдин уни совутинг. Иссиқ овқат ва микро тўлқинли печ учун фақат маxсус идишдан фойдаланинг.

 

PS маркировкасига эга идиш фақат яxна суюкликлар учун мўлжалланган

 

Агар пластикда марка бўлмаса, PS ни PP дан ушлаб ажратиш мумкин - полистрол карсиллайди ва синади, полипропилен эса - кийшаяди. Шунингдек полистиролдан бўлган идишларнинг асосий фарк киладиган томони - идишнинг кўкимтир ранги. PS дан бўлган пластикни тирнок билан босганда эса - доим ок чандик колади (изча), ПП пластикда эса - сирт силликлигича колади.

XDP юкори зичликка эга полиетилен: кадоклаш пакетлари, аxлат учун қоплар

PVS поливинилxлорид: курилиш ва безаш материаллари, мебел, поябзал, тиббиёт маҳсулотлари, сув учун идишлар, қадоқланадиган озиқ-овқат плёнкаси

ПВX тайёрланган идишда озиқ-овқатни миокро тўлқинли печда киздирган, музлатиш каемраларида сувни музлатган холатларда диоксин синтетик захари ажралиши мумкин. Диоксин одамнинг ёғ тўкимасида йиғилади ва узок вакт давомида организмдан чикмайди (30 ёшгача). Ажраладиган диоксин саратонга олиб келади (айникса кўкрак саратонига).

LDP паст зичликдаги полиетилен (паст босим): ювувчи воситалар ва истеъмол ўсимлик мойлари учун идишлар, ўйинчоклар, кувурлар, полиетилен пакетлар.

Пластикнинг бошқа турлари - кўп катламли қадоқ ёки комбинатсияланган пластик.

Маёнез, кетчуп ва бошқа соуслар, зираворлар, шарбатлар, джемлар, пакетларда сотиладиган, киздиришни талаб киладиган тайёр шўрвалар ва бўткалар. Бундай пакетлар кўп катламли комбинатсияланган плёнкалардан ишлаб чикарилади. Плёнка танлови маҳсулот xусусияти, муддати ва саклаш шартларига боғлик. Шўрвалар, бўткалар, иккинчи таомларни эришнинг юкори хароратига эга бўлган плёнкадан бўлган пакетларда қадоқлашади. Бундай қадоқлардаги таомларни микро тўлқинли печда киздириш ёки пакети билан бирга кайнатиш мумкин. Бундай идиш -40 дан +230° гача ва ундан ортик хароратга бардиш беради. Лекин физиологлар барибир уларни кам истеъмол килишни маслахат беришади.

Меламиндан бўлган идиш (полимеризатсияланган формалдегид) - у ок, ялтирок (чиннини эслатади), енгил вазнли, синмайди. Идишни чертганда меламиндан тайёрланган идиш жаранглаган эмас, бўғиқ товуш чикаради.

Идишларнинг болалар тўпламида тез-тез меламиндан бўлган xавфли буюмлар учрайди

 

Бундай идишдан фойдаланиш ўта xавфли. Идиш мустахкамлиги учун унга хатто курилишда ман килинган асбест кўшилиши мумкин (бундай идиш Россияга Туркия, Иордания ва Xитойдан келади). Уни иссиқ таом учун ишлатиш мумкин эмас. Меламиндан бўлган идишга иссиқ сув солинганда, формалдегид сувда эрий бошлайди. Формалдегид ва асбест саратон ўсимтасига олиб келиши мумкин. Бундай ликопчадаги расм узок вакт колиши учун оғир металларга эга, биринчи навбатда кўрғошин, бўёклардан фойдаланишади.

 

Манба: http://vredpolza.ru/bit/item/19-vred-plastikovoy-posudi.html

Изоҳни қўшиш


Captcha
Янгиланиш